نشست سوم | انقلاب حوزوی و انقلاب حوزه
آیت الله کعبی در سومین نشست تبیین نسبت حوزه و انقلاب؛
حوزههای علمیه باید آینده نگر باشند و اگر این کار را نکنند، دشمنان این کار را خواهند کرد
در سومین نشست از سلسله نشست های تخصصی "تبین نسبت حوزه و انقلاب" حضرت آیت الله شیخ عباس کعبی، عضو مجلس خبرگان رهبری و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به ایراد سخن پرداختند.
مروری کوتاه داریم بر بیانات ایشان در جمع طلاب مدرسه علمیه عباسقلی خان شاملو:
پیشینه نظام اسلامی:
با انقلاب اسلامی، حوزههای علمیه وارد مرحله تازه ای به نام حکومت اسلامی شدند. قبل از انقلاب اسلامی علمای فراوانی زحمت کشیدند تا کار به جایی رسید که امام خمینی به عنوان یک مرجع تقلید این زحمات را رهبری کرد. شرایط حوزههای علمیه در قبل از انقلاب از حیث دستاوردها، مثل دوران قبل از هجرت به مدینه است. دوران پس از انقلاب هم شبیه به دوران پس از هجرت پیامبر به مدینه است.
روحانیت
نمیتواند به عقب برگردد؛ اگر از حیث کارکرد،
اهداف، نظام درسی و ... بخواهد به دوران قبل از انقلاب برگردد، به تدریج منزوی
خواهد شد. با پیروزی انقلاب نقطه عطفی برای حوزههای علمیه ایجاد شد. فرصتهای فراوانی
برای حوزههای علمیه ایجاد شده که نباید از آنها غافل باشد. حوزههای علمیه باید آینده نگر باشند و اگر این کار را نکنند، دشمنان این
کار را خواهند کرد. در آمریکا همایشی برگزار شد با عنوان "روحانیت، فرصتها، چالشها"؛ در این همایش روحانیهای سکولار که از جریان انقلاب جا مانده بودند شرکت کردند.
در مجموع
باید گفت که روحانیت ظرفیت بی بدیل اجتماعی دارد و این ناشی از ظرفیت بی بدیل دین
است.
اصول موضوعه و پیش فرضها:
1ـ جامعیت دین؛ فیه تبیان کل شیء
2ـ عینیت ارتباط همه اجزای دین به شکلی نظام مند و تأثیر و تأثر متقابل در میان همه‌ی اجزای دین
3ـ تفکیک ناپذیری دین از سیاست
4ـ مبارزه با نظام جائر؛ وجوب تلاش برای تشکیل حکومت اسلامی. علمای اسلام برای این موضوع چه کردند؟ 1ـ سیاست کناره گیری و انزوا (دوران شیخ کلینی و امثال ایشان) 2ـ سیاست همکاری برای جذب منفعت و کاهش ضرر (حرکت خواجه نصیر، محقق کرکی و ...) 3ـ سیاست حمایت از دولت جائر در برابر دشمن خارجی (در زمان محمد کاظم یزدی طباطبایی، میرزای قمی، شیخ جعفر کاشف الغطاء و ...) 4ـ سیاست مرجعیت عام شیعی (زمان شهید اول و شهید ثانی، شیخ انصاری، شیخ عبدالکریم حائری، آیت الله بروجردی و ... تا رسید به دوران امام خمینی؛ که ایشان بر اثر همین مرجعیت توانست انقلاب اسلامی را رهبری کند)
5ـ تضعیف نظام اسلامی حرام و حفظ نظام اسلامی واجب است؛ فرض این است که در رأس نظامی که تشکیل شده، یک فقیه عادل است. همه مکاتب فقهی بر این هستند که باید نظام اسلامی حفظ شود.
نسبت حوزههای علمیه و نظام اسلامی:
چند فرض وجود دارد؛
الف ـ جدا انگاری؛ کسانی که این عقیده را دارند، به چند چیز معقدند که البته همه‌ی اعتقاداتشان را به راحتی میتوان پاسخ داد؛ 1ـ حوزههای علمیه عقبه تاریخی دارند اما حکومتها میآیند و میروند! پاسخ: حوزه مولود انقلاب است، بنابر این حوزه نمیتواند خود را بی تفاوت بداند. حوزهها باید زیرساختهای این انقلاب را فراهم کند. 2ـ استصحاب حالت گذشته؛ همان طور که در گذشته حکومتی نبوده، لازم نیست که حکومتی وجود داشته باشد! پاسخ: تحول اجتناب ناپذیر است. انقلاب صورت گرفته است. 3ـ لزوم حفظ میراث حوزهها؛ اگر با نظام ارتباط داشته باشیم، آبرو و اعتبار روحانیت کم میشود! پاسخ: اولا: این که انسان یک گوشه ای بنشیند و مورد احترام باشد، یعنی بی خاصیتی. ثانیا: اگر نظام اسلامی برود، میراث حوزهها از بین میرود. به برکت انقلاب، اسلام ظرفیتهای بین المللی پیدا کرده، نباید آنها را از دست بدهیم. ثالثا: حضور در این عرصه، نوعی جهاد است. و این جهاد باعث آبروی روحانیت است. 4ـ متغیر بودن سیاستهای حکومتها و ضربه خوردن حوزهها! پاسخ: حمایت و ارتباط حوزهها با نظام، از نوع امر به معروف و نهی از منکر در حرکت انقلاب است. تمام این حرکتها باید همراه با استقلال حوزههای علمیه باشد. حوزههای علمیه نباید خود را خرج دعواهای سیاسی کنند. منظور این است که حوزههای علمیه باید پیرو مسیر ولایت فقیه باشند. ولی فقیه نیز اقتدار حوزهها را میخواهد.
ب ـ یکسان انگاری. کارکرد حوزههای علمیه : تبیین جامع اسلام، هدایت مردم و اجرای احکام الهی. این فرض به چن دلیل رد میشود؛ اولا: دولتها وظیفه ی اجرای احکام را دارند، اما اجرای احکام تنها بخشی از وظایف حوزه است؛ بنا بر این نمیتوان حوزه و نظام اسلامی را یکسان دانست. ثانیا: حوزههای علمیه یک نهاد عمومی غیر دولتی هستند. ثالثا: حوزهها نباید دولتی باشند، بلکه دولتها باید حوزوی و دینی باشند. یعنی دولتها باید بر اساس دین باشند.
حال که این دو دیدگاه رد شد، پس دیدگاه درست چیست؟
ج ـ استقلال حوزهها؛ به معنای استقلال همراه با همکاری در زمینههای نرم افزاری، نظریه پردازی، تولید علم، در آموزش و پرورش، صدا و
سیما.
تأثیر حوزههای علمیه بر نظام اسلامی و بالعکس:
تأثیرات حوزههای علمیه بر نظام:
اولا: مولد این نظام بودند. ثانیا: حفظ اسلامیت نظام؛ تحکیم دین داری مردم، قوانین دینی و فقهی، امر به معروف و نهی از منکر، مشروعیت بخشی به نظام اسلامی، طراحی فکری نظامات اسلامی، ثالثا: حفظ مرددم در صحنه؛ بیانات در راستای مشروعیت نظام، تلاش برای تقویت وحدت بر پایه دین، تحکیم اخوت و برادری، تحکیم بنیان خانواده.
نکته ای را از روی مطالعه و تجربه می گویم، هر جا پیشرفتی را ملاحظه میکنید ردپای یک روحانی موفق را میبینید و هر جا ضعفی را میبینید، خلاء یک روحانی موفق را احساس میکنید.
تأثیرات نظام بر حوزههای علمیه:
تأثیرات اقتضایی: اولا: تأثیرات توسعهای ثانیا: رشد کمی و کیفی ثانیا: باز شدن و ایجاد عرصههای جدید؛ تحقیق و نظریه پردازی ثالثا: حضور هدفمند در عرصههای بین الملل
تأثیرات محیطی: رقیبانی در برابر حوزههای علمیه ایجاد شده اند؛ دشمنان خارجی، روشنفکران، فرقهها و مکتبهای انحرافی،
روحانیت بدلی: اینکه عدهای از روحانیت در برابر جریان اسلام ناب محمدی که رهبری آن در دست امام خمینی و حضرت آیت الله خامنه ای است، قرار میگیرند. آقایانی که در لندن نشسته اند، تمام مقدسات آنها قمه زنی و لعن و نفرین است.
تأثیرات درونی حوزه: شکل گیری درسها اخلاق متناسب با انقلاب اسلامی، کرسیهای آزاد اندیشی و نظریه پردازی و ... .
پایان بخش صحبتها خاطره ای است از شهید محمدباقر صدر. آقای خطیب برای من تعریف میکردند که من خدمت آیت الله صدر رسیدم. دیدم که ایشان خیلی خوشحال هستند و دارند دو دست خود را از خوشحالی به هم میکشند. ایشان گفتند: به من خبر دادند که امام و یارانش دارند پیروز میشوند، دارد آخرین استخوانها نظام شاهنشاهی فرو میریزد. اگر انقلاب اسلامی ایران به پیروزی برسد، آروزی انبیا برآورده میشود. من این ماجرا را برای آقای شاهرودی تعریف کردم، ایشان گفتند بگذار تا من ادامه خاطره را هم برایت بگویم. ایشان فرمودند: بعد از آن ماجرا، آقای صدر به کلاس درس رفتند و فرمودند: بعد از پیروزی انقلاب ایران کسی حق ندارد مرجعیت مرا تبلیغ کند. بعد هم آ جمله معروف را فرمودند: ذوبوا فی الخمینی ... ؛ در امام خمینی ذوب شوید، همان طور که او در اسلام ذوب شد.
سومین نشست همایش "تبیین نسبت حوزه و انقلاب"
بررسی تأثیرات و خدمات متقابل حوزه و انقلاب
آیت الله شیخ عباس کعبی
