ظرفیت تمدن سازی عرفان

نور مجرد | نظام فکری علامه آیت الله حسینی طهرانی

پنجشنبه, ۱۹ دی ۱۳۹۲، ۰۵:۴۱ ق.ظ

حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ عبدالحمید واسطی ^{دامت برکاته} معاونت محترم پژوهش مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام و دبیر علمی همایش نور مجرد بعنوان پنجمین و آخرین سخنران این همایش "نظام فکری مرحوم علامه آیت الله حسینی طهرانی" را شرح دادند.

حجت الاسلام واسطی صاحب نظریه و کتاب نگرش سیستمی به دین می باشند که سالها بر روی تولید سیستم های دینی برای مدیریت زندگی و فردی اجتماعی بشر در ساحت تمدنی پژوهش های فراوانی داشته اند. از جمله تولیدات ایشان میتوان به سیستم علم آموزی در اسلام اشاره کرد که در قالب 3کتاب روش تحصیل، روش تحقیق و روش تدریس در حوزه های علمیه براساس نگرش دین به علم و عالم منتشر شده است.

از دیگر مکتوبات ایشان میتوان "کتاب نان در اسلام" ، "آرامش بخش دلها" و مجموعه ی کتابهای نگرشی دیگر را نام برد.

حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ عبدالحمید واسطی

اکنون خلاصه ی بیانات ایشان در همایش نور مجرد را مرور میکنیم:

بسم الله الرحمن الرحیم

ابتدا نکته ای در توضیح فرمایشی که سرور عزیز آقای وکیلی داشتند، عرض می‌شود: مرحوم علامه می‌فرمودند: با انصراف توجه سالک از خودش به سوی خداوند بعد از مدتی که به خود نگاه می کند می بیند آن صفات و خصوصیات و گرایشات قبلی نامطلوب که داشته را دیگر حس نمی کند. یکبار در مسیر برگشت از حرم که مدتی بین الطلوعین مشرف می شدند، از سمت چهارراه خسروی و مدرسه آیت الله خوئی که به منزل باز می گشتند، یکی از رفقا بین راه به ایشان برخورد کرده از ایشان سؤال کرد که با این همه صفات مذموم که نفس دارد، بخواهیم روی نفس کار کنیم با این عمر محدود چگونه می توانیم؟ مرحوم علامه دستشان را به عصا گرفتند ایستادند و فرمودند: کار بر روی صفات ناقص است، کار بر روی اصل ذات انسان باید صورت بگیرد، رفع حسّ خودیت با مراقبه بر حبّ‌الهی و فرمودند تفاوت اخلاق و عرفان همینجاست.

راه رسیدن به مطلوب عبور از حس خود است و طریقه احراقی که در رساله لب‌اللباب مطرح کردند و کلید طلایی در معرفت نفس است همین است. سالک باید از حس «خود» عبور کند، آنقدر باید تلاش کند تا عجز در این مسیر را لمس کند و در اثر این عجز «خود» را رها کند، تا از نفس عبور کند و این ذبح است که توسط استاد ارزانی شاگرد می شود.

اما در مورد نظام فکری علامه:

اگر عقل ناقص و حس عاجزِ حقیر، مرحوم علامه را در یک جمله، بخواهد بیان کند عبارتی گویاتر از عبارت زیر نمی‌یابد:

تجلی «توحید» در نگرش، احساس و رفتار فردی و جمعی.

نظام فکری علامه قدس‌سره بر «توحید» قرار دارد؛ توحید یعنی بی نهایت بودن وجود خداوند. و دعوت به توحید یعنی دعوت به کشف قلبی و احساس درونی این وجود بی‌نهایت.

کتاب های مرحوم علامه در همه موضوعات، مرکز ثقل اش توحید است. مرحوم علامه جعفری که حقیر از کودکی با ایشان ارتباط خانوادگی داشتم و از کسانی هستند که طلبگی خود را مدیون ایشان هستم، یکبار بعد از ملاقاتی که با مرحوم علامه طهرانی داشتند، بعد از جلسه به بنده فرمودند: این کتاب ها بوی تقوی می دهد، این قلم بوی تقوی می دهد.

منظومه فکری مرحوم علامه، از توحید آغاز می‌شود و تجلی توحید در وحی نبوت و تجلی توحید در امامت و ولایت و تجلی آن در انسان کامل و ولایت فقیه است.

«توحید» نگرش ایجاد می کند، فرهنگ ایجاد می کند، قانون ایجاد می کند و به سمت جامعه سازی حرکت می‌دهد. جامعه اگر بخواهد به سمت توحید حرکت کند یک دین شناس اهل تقوی و تهذیب و توحید می خواهد، مرحوم علامه فرمودند این انقلاب بستر گسترش عرفان و تهذیب و سلوک را فراهم کرد؛ در بحث هایی مثل بحث تمدن سازی اسلامی، الگوهای اسلامی پیشرفت و بحث سبک زندگی، عرفان و حکمت قدرت مدیریت چنین فضایی را ایجاد می‌کند؛ علم عرفان است که ظرفیت اش را دارد چون می تواند بین وحدت و کثرت جمع بکند و جامعه سازی الهی این است که کثرات با وحدت جمع بشوند، تمام کلامی که در توصیه های رهبر فقید انقلاب رحمة الله علیه و مقام معظم رهبری مدظله مکرر و مکرر مشاهده می شود و یکی از آنها اینجا روی بنری در کنار عکس نه نفر از اولیاء خدا زده شده، این است که فرموده اند اینها قله های تهذیب اند، و این حقایق و معارف باید به نفوس عموم مردم برسد.

تمدن سازی از عهده غیر عرفان برنمی آید. آرامش و سعادت توسط عرفان حاصل می شود، چون به دنبال احساس حضور خدا در همه زندگی است. حسّ‌حضور خدا یعنی لقاءالله و رویت‌الله بالقلب؛ حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: رؤیت دو گونه است، رؤیت قلب و رؤیت بصر، هرکس از رؤیت خدا مقصودش رؤیت قلب است درست است و هرکس مقصودش رؤیت بصر است کفر است. رؤیت خدا یعنی احساس حضور خدا در قلب و دل. نماز می خوانیم قربة إلی الله به جهت نزدیکی به خدا، مگر بین ما و خدا فاصله هست که با نماز می خواهیم نزدیک بشویم. فاصله وجودی نیست فاصله ادراکی است، احساس نمی کنیم. عظمت بی نهایت، علم بی نهایت، قدرت بی نهایت را حسّ نمی‌کنیم!

عرفان مکتب نجف، عرفان آقاسیدعلی شوشتری، مرحوم ملاحسینقلی همدانی، مرحوم سیداحمد کربلائی، آقاسید علی قاضی، علامه طباطبائی و شاگردان آنها، و عرفان مرحوم علامه طهرانی دعوت به توحید و لقاءالله است.

امیرالمومنین علیه‌السلام فرمود: کَمَالُ مَعْرِفَتِهِ تَوْحِیدُهُ وَ کَمَالُ تَوْحِیدِهِ نَفْیُ الصِّفَاتِ عَنْه. کمال توحید این است که خدا را وجود بی نهایت بدانیم و این معنی باید با قلب دریافت بشود. توحید از جهت علمی مساوی است با ادراک عقلانیِ بی نهایت بودن وجود خداوند و توحید از جهت عملی مساوی است با احساس این بی نهایت در قلب و دل، در حدیث قدسی از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله آمده است که خداوند تبارک‌وتعالی درباره محبّینش فرمود: أَفْتَحَ‏ عَیْنَ‏ قَلْبِهِ‏ وَ سَمْعَهُ حَتَّى یَسْمَعَ بِقَلْبِهِ وَ یَنْظُرَ بِقَلْبِهِ إِلَى جَلَالِی وَ عَظَمَتِی. در جلد سوم الله شناسی مرقوم فرمودند که تنها موجودی که در این عالم ظرفیت و قابلیت اتصال به این بی نهایت را دارد روح انسان است چون از امر خداست قل الروح من امری.

در نظام فکری علامه، معرفت اجمالی کفایت نمی‌کند، می‌فرمودند: هرکس به معرفت اجمالی خدا اکتفا کند از سعادت خودش فرار می کند، و می فرمودند: معرفت اجمالیِ خداوند، انسان را از شرک ها خلاص نمی کند، آیه شریفه می‌فرماید: ما یؤمن بالله إلا و اکثرهم مشرکون، این شرک و ایمان که با هم مطرح می شود مقصود شرک باطنی است و شرک باطنی این است که خود و اراده خود را مستقل از خدا می پنداریم، در حالی‌که خداوند در توصیف اولیاءش می‌فرماید: «و ما یشاؤون إلا أن یشاء الله»، باید اراده خداوند در درون بنده جاری شود، تمام دستورات عرفان برای این است، تمرکز اراده بر اینکه در نفس و خواست و دل، به جای خواست خود، اراده خدا جایگزین شود.

در نظام فکری مرحوم علامه، جمع ظاهر و باطن، صراط مستقیم است، جمع وحدت و کثرت، ثابت و متغیر‌، جمع مراتب و حدود؛ و همه اینها برای تمرکز اراده انسان بر دریافت عدم استقلال است و اینکه وجودش تجلی اراده الهی است.

تمام کتاب ها از الله شناسی، امام شناسی، معاد شناسی، نور ملکوت قرآن و ولایت فقیه در حکومت اسلام در چهار جلد که اگر بگردید در میان اقرانِ این کتاب، نمونه این انعقاد بحث به این کیفیت کم نظیر است؛ همه اش زیر چتر توحید و حرکت دادن نفوس به سمت شهود خداوند قرار دارد.

امیدوارم خداوند به حق همه انبیاء و همه کسانی که در طول تاریخ چه نَفَسها زده اند و چه نفس‌ها داده اند و زجرها کشیده اند تا من و شما اینجا بنشینیم و راحت سخن بگوییم، همه اُسرایی که در گوشه زندان ها از ابتدای تاریخ، و تمام قطره خون شهدا از ابتدا تا انتها، و همچنین فضای آماده برای سلوک علمی و عملی‌ای که داریم و از لطف و عنایت الهی ابتدائاً از زحمات بنیانگذار کبیر انقلاب رحمه‌الله علیه و استدامتاً به دست مقام معظم رهبری مدظله و از طرف علما و صلحا و اهل عرفان به من و شما رسیده است، امیدواریم همه را از سفره حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام که در ذیل ولایت آن حضرت این نعمات را داریم، متنعم به انواع نعم لا تعد و لاتحصی بگرداند.