100 منزل تا معشوق...
1
انسان شناسی عرفانی
در نگاه عرفانی، انسان 10 لایه باطنی دارد، که این 10 لایه منطبق می شود بر
10 مرتبه از سلوک . یعنی سیر الی الله.100 منزل یا 1000 منزل یا سه هزار منزل، از
خود، تا رها شدن از خود و رسیدن و وصول به خدا. چه کم و چه زیاد اینها منطبق می
شود بر مراحل باطنی حرکت انسان و مراحل باطنی وجود انسان. 10 مرحله سیر الی
الله،که هر مرحله 10 منزل دارد، و مجموعاً می شود 100 منزل.
گفتیم اینها یک امر اجمالی است، یعنی ممکن است یک نفر تا آخر عمر در یکی از
این مراحل بماند، بستگی به استعدادش، همت و تلاشش دارد. یک نفر هم ممکن است چند
مرحله را با هم طی کند. بستگی دارد که انسان چگونه وارد شود. بعضی ها با یک توبه
مردانه چندین مرحله را با هم طی کردند. استاد ما ظاهراً این طور که در ذهنم است از
آقای قاضی نقل می کردند که می فرمودند: اگر کسی توبه مردانه بکند تا آخر کارش درست
حرکت می کند. علت شکستن ها، رفتن ها، بازیچه شدن های حرکت ها، این است که از همان
اول گام درستی بر نداشتیم. و کسی که همت مردانه ای نکرده در رجوع به سمت خدا،
اصلاً سالک نشده است. کسی که توبه درستی بکند سالک می شود. و گرنه می شود بازیچه.
بعد هم خسارتهایی می بیند که غیر قابل جبران است، گاهی وقتها بعضی ها حالشان این
طور است، می روند، می آیند. بعد فکر می کنند با این رفت و آمدها می شود به یک جایی
رسید. یک روز گناه، یک روز توبه. کسی که حرکت می خواهد بکند بایددرست حرکت کند. و
اگر درست حرکت کند ان شاءالله خداوند توفیق اش را هم می رساند.
چون گاهی وقت ها آدم اول حرکتش، خصوصاً کسانی که متحول می شوند، اولش آتشی،
تند و داغ هستند. خیلی حال خوبی دارند بعد کم کم می بینی آن حال رفت. این ها خیلی
باید به فکر خودشان باشند. و شایع هم هست آنهایی که حالشان را حفظ می کنند یک درصد
شاید باشند و اگر حفظ کنند می رسند.
آمدند خدمت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) گفتند: آقا ما دو شخصیتی
شده ایم. یک زمانی که در محضر شما هستیم حال خوشی داریم دلمان از دنیا کنده شده
اگر کسی به ما بد و بیراه بگوید تو این وادی ها نییستیم که چنگ بزنیم به صورتش و
با زن مان دعوا کنیم و او یکی چیزی بگوید. انگار کرامت نفس پیدا می کنیم، افق
دیدمان از دنیا بالاتر می آید، علو طبع پیدا می کنیم باز می رویم این طرف و آن طرف
و با زن و بچه، کوچه و بازار و مسائل مالی و این زیاد گرفت و دیگری کم گرفت و این
یکی پول ما را نداد و باز همان می شویم که هستیم. آقا فرمودند: نفاق نیست (اما بی
ثباتی است) اگر بر آن حال ثبات داشته باشید (آن هایی که متحول می شوند اگر بر
حالشان ثبات داشته باشند) حضرت فرمودند: به عالم ملکوت راه پیدا می کند. برای همه
ممکن است. اگر آدم حرکتی بکند و آن حالش را حفظ کند، مهم حفظش است. آن کسی که
حرکتی می کند بعد حالش را از دست می دهد از همه بیشتر حسرت می خورد که آمدم و پا توی
این رکاب گذاشتم و سوارش نشدم. می توانست این مرکب من را اوج دهد.
مرحله اول یا قسم اول از مراحل ده گانه طبق این تقسیم، این تقسیم وحی منزل
نیست یک تقسیم عمومی رایج است، اسمش را گذاشتند بدایت (درب ورودی). ده قسمت دارد یعنی انسان تا یکی توفیق حاصل می شود می خواهد در را بکوبد و
از آن چرت و خواب و غفلت بیدار شود اولی آن می شود یقظه یا بیداری که در مراحل
قبلی توضیح دادیم که این اولین مرتبه ورود به کار است. یعد وقتی بیدار شد فهمید تا
حالا تحت سلطه نفسش بوده تا حالا اسیر نفس بوده نه امیر نفس، اسیر شیطان بوده نه
حاکم. بنابراین اعمال مخلوطی انجام داده، خوب و بد انجام داده، این جا توبه می
کند.
دومین منزل توبه. وقتی توبه کرد می بیند که با اینکه توبه کرده هنوز مخلوط
دارد. بنابراین شروع می کند به محاسبه برای اینکه پاکسازی کند این منزل سوم. بعد
از اینکه محاسبه کرد و حسنات بر سیئات چربید و موانع کم شد این جا انابه صورت می
گیرد. انابه که کرد مرحله بعد تفکر است. تفکر که انجام داد به مقام تذکر و منزل
تذکر می رسد. منزل تذکر را که طی کرد به مقام اعتصام می رسید. اعتصام به خدا.
اعتصام که در خودش پدید آورد و در او ملکه شد به مرحله فرار به سمت خدا می رسد، از
کیدشیطان و نفس و اینها. این منزل هم که ملکه شد مرحله ریاضت است و بعد از ریاضت
سماع. سماع نه به آن معنای رقصی، بلکه سماع به معنای حرف شنوی. تازه از این به بعد
می بیند چقدر حرف خداوند به جانش می نشیند. تا حالا قرآن می خواند تاثیری نمی
گذاشت. حالا قرآن می خواند دل تکان می خورد. دوست ندارد قرآن را ببندد. این قسم
بدایت یا آغاز کار.
اگر این طی کرد و این ده مرحله را گذراند وارد قسم ابواب میشود. تازه
این جا درهای سلوک می خواهد به رویش باز شود. چون مانع ها تا اکنون، این ده تا در
مرحله نفس اماره بوده است. مانع زدایی، فرار کنیم از این موانع.
حال میخواهد ده مرحله بعدی پیدا شود. ده منزل بعدی که منطبق بر آن مرحله
مرحله دوم نفس است. چه می کند این جا، می خواهد حالا از علایق ببرد، میخواهد قوای
نفس را اصلاح کند. گام اول حزن. همه این ها معنا دارد. منظور از حزن ممکن است آن
چیزی که در ذهن شماست نباشد. بعد خوف، سوم اشتقاق یعنی آن حالت دلهره که دل می
لرزد. چهارم خشوع، پنجم اخبات یعنی آن حالت نهایت تواضع در برابر خداوند. مثلاً
الان اینجا یک فرش داریم و یک موکت داریم. فرش مستقیماً روی زمین نیست. وقتی جایی
را می خواهند فرش کنند و آن جا مثلا خاک است اول یک چیز کم ارزش و کم قیمت و پستی
می اندازد مثلاً یک حصیر می اندازند.که اگر خاکی و کثیف شود به آن خبیت گویند.
اینحالت را در مقابل خداوند پیدا می کند. ششم زهد. هفتم ورع. هشتم تبتل؛ یعنی
انقطاع (تبتل الیه تبتیلاً) از همه چیز منقطع شو فقط جهتت من باشم. نهم رجا. دهم
رغبت. اینها درهای حرکت است. اینها را وقتی باز کرد از در ورودی داخل شده است.
بعد وارد قسم معاملات می شود. معامله یعنی تعامل با خداوند. چگونه
باید با خداوند رفتار کنیم.که به این ترتیب است. اول رعایت، اعمالش را رعایت کند
تا به آن حالت اطمینان نفس برسد. این ها در مرحله نفس مطمئنه است. دوم مراقبه یعنی
هم بداند خداوند مراقبش است و هم او مراقب خدا باشد. سوم حرمت، حق خداوند را ادا
کند. چهارم اخلاص. پنجم تهذیب. ششم استقامت. هفتم توکل. هشتم تفویض ؛ واگذار کردن
کامل. نهم ثقه واطمینان به خداوند است. دهم تسلیم که در تسلیم دیگر از اوباقی
نمانده است. این سی مرحله که هنوز از مرحله نفس خارج نشده است.
قسم اخلاق که اگر از این ده منزل بگذرد از نفس گذشته و به
مرحله بعد می رود و این کم کم به سرحد عصمت می رسد. اول صبر. دوم رضا. سوم شکر.
چهارم حیای از خداوند. پنجم صدق. ششم ایثار. هفتم رعایت خلق با خداوند و یا با خلق
خدا. هشتم تواضع. نهم فتوت و جوانمردی. دهم انبساط.
اگر این مراحل را گذراند از نفسش جدا می شود و تازه می رسیم به قسم اصول.
اصل سلوک از این جا شروع می شود. تا حالا یک نفس بود و تا زمانی که انسان درگیر
نفسش است انگار سلوک نکرده است. به همین خاطر این قسم را سلوک گویند. اصل سلوک از
این جاست. بعضی عرفا، تا فردی به این مرحله نرسیده به اوسالک نمی گویند. بعضی می
گویند سالک است چون در این راه گام برداشته است. این جا منازل نفس تمام می شود.
برویم به مقام قلب که آن مرحله باطنی تر و عالی تر است. اول قصد؛ از این جا قصد و
عزم سالک قصد جدی می شود تازه می فهمد عزم سلوک یعنی چه؟ این که بعضی اهل معرفت به
بعضی مرحله های از سلوک که می رسیدند تازه اشک در آن ها پیدا می شد. مثل ابر بهار
گریه می کردند. ده سال است که سالک هستند تازه انگار فهمید قصد خدا داشتن یعنی چه؟ دوم عزم. سوم اراده؛ دست به کار شدن جدی. چهارم
تأدب؛ با خدا ادب داشتن. پنجم یقین. ششم انس به خدا. هفتم ذکر قلبی. هشتم فقر؛ این
فقر یک حال است یعنی به یک جایی سالک می رسد، چنان احساس نیاز به خدا می کند که
گویی تمام وجود بدون خداوند نمی تواند نفس بکشد و این را حس می کند. ما این حس را
الان نداریم. کدام یک از ما الان حس نیاز به خداوند را داریم. در ذهن مان می گوییم
که همه مان به خداوند نیازمندیم. باید حس کند، ما الان اگر خداوند نباشد هیچ کدام
نیستیم. باید حس کند مانند حس یک تصویر. اگر تصویر در آینه درک و شعور می داشت
تمام وجودش چه بود؟ یک حس بیشتر نبود؛ اینکه چقدر من به صاحب تصویر محتاج هستم.
چون من هیچ نیستم. ما الان احساس نیاز به خداوند نمی کنیم. مگر یک زمانی گرفتاری
پیش بیاید و تازه گرفتاری اش هم لاینحل بشود و بگویند دکترها جواب کردند بعد می
گویند خدایا مشکل راحل کن. آن جا احساس نیاز پیدا می شود. البته آن احساس نیاز به
اندازه همان مشکل است نه اینکه تمام سراپای وجودش حس کند که یک نیاز بیشتر نیست؛
همه وجودش نیاز است. نهم غنا. دهم مراد.
این پنجاه منزل. اگر کسی اینها را به سلامت طی کرد وارد قسم وادی ها
می شود. این اصول بود. ریشه های سلوک. اگر این ها را کسی انجام داد و موفق شد وارد
وادی های حرکت به سمت خداوند می شود که انوار خداوند از این جا می تابد. اول
احسان؛ انسان خدا را می بیند و اگر خدا را ندید این حسی که خدا هر لحظه او را می بیند با اوست برای چه پدید می آید؟ برای شدت قرب. شما وقتی به
کسی نزدیک می شوید می بینید او را و اگر شما نبینید می فهمید که ا و شما را می بیند.
دوم علم. سوم حکمت. چهارم بصیرت. پنجم فراست ؛ تیزبینی. ششم تعظیم و بزرگداشت حکم
خدا. هفتم الهام. هشتم سکینه. نهم طمانینه. دهم همت که او را به سیر سریع تر می
خواند. از این جا سیر سریع تر می شود.
قسم احوال: از اینجا حالاتی در درونش موج می زند و به جوشش
می آید. مثلاً آدم یک کوتاهی کرده یک حال در درونش می جوشد. یا خطایی کرده و
دلشوره دارد. از این به بعد این حال ها در درون سالک می جوشد نه اینکه بخواهد در
خودش پیدا کند. اول محبت. دوم غیرت. سوم شوق. چهارم قلق؛ یعنی بیقراری. پنجم عطش.
ششم وجد. هفتم دهشت؛ حالت کسی که صحنه ای دیده و از هیبت آن صحنه عقل از سرش پریده
است. هشتم هیمان؛ شدت شوق. نهم برق. دهم ذوق و چشیدن. از این به بعد به مقام روح
می رسیم و آن ولایت های دیگر. از اینجا ولی خدا می شود.
قسم ولایات. اول لحظ. دوم وقت. سوم
صفا. چهارم سرور. پنجم سر. ششم نفس؛ حالت غم و برطرف شدن آن ستر ها و حجاب ها.
هفتم غربت؛ در هر دو دنیا سالک غریب می شود: محب الله فی الدنیا غریب. عاشق خدا در
دنیا و آخرت غریب است. حالش طوری می شود که با خلق هست اما غریب است. هشتم غرق.
نهم غیبت. دهم تمکن.
از این جا که گذشت بر قسم حقایق می رسیم. یعنی از این به بعد شهود
حقایق می کند. هستی، خدا، افعال خدا، اسماء و صفات خدا را شهود می کند. به حقیقت
رسیده است. اول مکاشفه. دوم مشاهده. سوم معاینه. چهارم حیات؛ از اینجا تازه زنده
می شود، حیات پیدا می کند به حیات حق. پنجم قبض؛ خدا او را قبض می کند. می گیرد به
سمت خودش. ششم بسط. هفتم سکر، همان حالت مستی. هشتم صحو؛ هوشیاری. نهم اتصال به
حقیقت و دهم انفصال از دوعالم.
قسم نهایت. اول معرفت؛ این معرفت با معرفت ابتدایی فرق می
کند. دوم فنا در ذات. سوم بقا به بقای الهی. چهارم تحقق به حق کردن. حق او را حق
می کند؛ این جا سالک می شود حق. خودش حق می شود. در عین این که عبد است می شود حق.
پنجم تلبیس. ششم وجود. هفتم تجرید. هشتم تفرید. نهم جمع. دهم توحید.
2
لازمه ی حرکت صحیح در هر مسیر، شناخت صحیح اجزای حرکت است، شناخت مسیر، شناخت
راکب و مَرکَب و... حرکت در مسیر الی الله نیز بدون شناخت صحیح از مسیر پیش رو،
بدون شناخت صحیح از ویژگی ها و آفات و تهدیدها و فرصت ها و ... غیر ممکن است، چه
بسیار نفوسی که در راه تهذیب نفس، از سر شوق و ذوق فطری و بدون شناخت دقیق و
براساس تجربیات شخصی و یا توصیه ی نا اهلان دست به انجام کارهایی زده اند که
موجبات هلاکت آنها را فراهم آورده. ریاضت های فوق حد توان و بعضا غیر شرعی، اذکار
توحیدی سنگین و ... ازجمله رفتارهایی است که غالبا افراد بخاطر عدم شناخت مسیر و
همچنین تصورات غلط دچار آن میشوند.
همچنین طی این مسیر بدون راهنمایی و حمایت استاد قابلی که خود طی مسیر کرده باشد
و مشکلات و خطرات پیش پای سالک را لمس کرده و بتواند دست او را گرفته و پله پله او
را رشد دهد، غیر ممکن است.
ذیل توجهات و عنایات ولی نعمتمان حضرت علی ابن موسی الرضا علیه آلاف
تحیه والثناء و از برکت وجود اولیاء خدا، سالهاست که سلسله جلساتی با عنوان سیر
و سلوک قرآنی با موضوع بررسی صد منزل سیر و سلوک با تدریس حضرت حجت
الاسلام والمسلمین دکتر مهدی نخاولی در شهر مشهد برگزار میشود.
مدتی است که دور جدید این جلسات، که با استقبال فوق العاده طلاب و دانشجویان
مشهدی و همچنین اصحاب حق و حقیقت و رهروان مسیر الهی و تشنگان معارف ناب توحیدی
مواجه شده است، پنج شنبه ها پس از نماز مغرب و عشاء در مسجد المنتظر واقع
در خیابان شهید صادقی (سازمان آب)، بین شهید صادقی 21 و 23، برگزار می گردد.
بعد از مبحث یغظه (اولین منزل) و مبحث توبه (دومین منزل) که
حدودا از سال 86 شروع شده و در انتهای سال 91 به پایان رسیده بود، در ابتدای سال
شمسی جدید، مبحث محاسبه (سومین منزل) شروع و تا به امروز 2 جلسه راجع به آن
بحث شده است.
إن شاءالله ازین پس فایل صوتی جلسات همراه با نکات محوری بحث بر روی وبلاگ
قرار خواهد گرفت.
هم اکنون میتوانید فایل صوتی 2 جلسه ی گذشته را از لینک های زیر دریافت
نمایید.
جلسه اول با موضوع
"تعریف محاسبه"
در تاریخ 9 خرداد 1392
دریافت فایل صوتی با حجم 8.5 مگابایت
*****
جلسه دوم با موضوع
" تبیین معنای لغوی محاسبه و تعریف قوای ادراکی"
در تاریخ 23 خرداد 1392
دریافت فایل صوتی با حجم 11 مگابایت
پ . ن 1: اعزه ی گرامی میتوانند با ارسال نام و نام
خانوادگی خود به شماره 30006900696969 از
زمان و مکان جلسات مطلع شوند
پ . ن 2: برای تهیه سی دی جلسات گذشته با شماره 09159102063
آقای جباری تماس بگیرید.
