شیطان دشمن پنهان | شب ششم محرم الحرام 1345

شیطان دشمن پنهان | شب ششم محرم الحرام 1345 - 1392

يكشنبه, ۱۹ آبان ۱۳۹۲، ۰۶:۳۴ ق.ظ

عقل، جمال حقیقی یوسف

کلّ نظام هستی ذی شعورند

کل نظام هستی در مقابل ما واکنش نشان می دهند. خداوند می فرماید:" ولله جنود السّماوات و الارض".

این حیات همگانی در 3 حوزه تأثیر گذاری دارد. اول: جمادات(که آنها را بیجان می پنداریم. مثل سنگ و ...)، نباتات( گیاهان) و حیوانات. دوم: مَلَک، سوم: جنّ.

در مقدمه امشب به ذکر مثال هایی از حیات و تأثیر گذاری دسته اول می پردازیم. خداوند در داستان غار و نجات پیامبر از دست مشرکان در راه مدینه بوسیله تار عنکبوت و لانه کبوتر می فرماید:" ... وَ أَیَّدَهُ بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا" اگر آنجا نجات به دست یک عنکبوت و کبوتر بود باید می فرمود: آن دو چیز. در حالیکه فرموده جنود. جنود، جمعِ اسم جمع است، معنایی نظیر سپاهیان. یعنی شما فقط دو سرباز از این سپاهیان را دیدید، ولی کل نظام هستی در این کار فرمانبردار خدایند و دست به دست هم داده اند.

یا توصیفاتی که درباره بادی که برای عذاب قوم عاد سر رسید، تعابیری است که درباره یک موجود هوشمندِ انتخابگر بکار می رود. :" تُدَمِّر کلَّ شیء بأمر ربّها" : همه چیز را به امر پروردگارش نابود می کند. همین باد را در جایی که برای قومی دیگر می فرستد و آن را سرکش( صَرصَر) ولی فرمانبردار می خواند.

غیر از جمادات، مثال هایی از حیات و شعور ملک و جنّ هست که در شب های دیگر از آنها انشا الله گفتگو خواهیم کرد.

حجت الاسلام و المسلمین مهدی نخاولی

درد و درمان

در ادامه بحث گفتیم که اولین کار شیطان، تعطیل عقل، ودعوت به تصمیم گیری بر اساس وهم است. ویژگی وهم این است که خیلی سریع و عجولانه حکم می دهد و در عین حالی که خود نمی داند به خطا می افتد. این بزرگترین موفقیت شیطان، و این افراد بهترین طعمه های اویند. در آیات 103 و 104 سوره مبارکه کهف، وصف این افراد آمده است: قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُم بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمَالاً* الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیهُمْ فىِ الحَیَوةِ الدُّنْیَا وَ هُمْ یحْسَبُونَ أَنهَّمْ یحْسِنُونَ صُنْعا* آیا شما را از زیانکارترین در اعمال خبر دهیم؟ آنها کسانی اند که کوشش شان در راه زندگی دنیا تباه شد و خودشان می پندارند که عجب کار خوبی کرده اند.

از آنجا که شیطان، وهم و خیالِ صرف را در اینها فعال کرده است و خود با جهل خویش به آن دامن زده اند، به حرف کسی نیز گوش نمی دهند و قبول حق نمی کنند.

برای رهایی از دام جهل و و رسیدن به واقعیت به دو مطلب نیازمندیم: یکی مواد لازم و دیگری چینش لازم این مواد در ذهن.

مورد اول یعنی خوراک فکری ما با مطالعه علمی منظم و مدوّن و هدفمند یعنی کسب اطلاعات لازم در حوزه های مختلف دینی حاصل می شود. ندانستن محرمات و مصادیق آنها بسیاری را به ورطه نابودی کشانده است. بخش قابل توجهی از سپاه یزید جهت نائل شدن قرب الهی با امام حسین علیه السلام جنگیدند و چه بسا غسل شهادت نیز کرده بودند. حتی در تواریخ هست وقتی به برخی پیرمردها می گفتند: شما که توان جنگ ندارید، پاسخ می دادند: حداقل میتوانیم که سیاه لشکر سپاه اسلام باشیم. شیطان این گروه را با جهلشان به کربلا کشاند.

چینش درست این مواد علمی با تعقل صورت می پذیرد. خودِ این روش فعال کردن ذهن نیاز به جلساتی گفتگوی دارد. امروزه می بینیم که تبلیغات، صرفا با مغالطه تکرار و قرار دادن آن بجای استدلال، مخاطب را به راحتی قانع می کند که فلان کالا بهترین است. باید روش تعقل را یاد بگیریم وگرنه به راحتی به دام شیطان می گفتیم.

شیطان دشمن پنهان | دهه ی اول محرم 1435 | مسجد المنتظر مشهد

به این دو داستان توجه کنید:

داستان اول: فرض کنید فردی در حین رانندگی می بیند که یک ماشین به عابر پیاده می زند و فرار می کند. طبق وظیفه نگه می دارد و عابر مصدوم را سوار می کند و به سمت بیمارستان می برد. ازقضا مصدوم در بیمارستان جان می دهد. به هنگام خروج راننده بی گناه را به اتهام قتل غیر عمد نگه می دارند و از طرفی همین دیروز بیمه اش هم تمام شده و با عدم توانایی بر اثبات مدعی اش، 15 سال به زندان می افتد. او تنها یک ترم از تحصیلات دانشگاهی اش مانده بود و با ماندن در زندان و به ثمر نرسیدن درس، از کار و زندگی آزاد هم محروم می شود. از طرفی نامزدی که به زودی قصد عقد داشتند نیز او را رها می کند. این فردِ از همه جا مانده به روحانی زندان پناه می برد و او نیز برای رهایی او صرفا به تجویز توسلات بسنده می کند. او چلّه می نشیند و برای اطمینان از درست بودن اعمالش حتی آنها را تکرار می کند ولی اثر مطلوبش را که در نظرش آزادی است نمی بیند. خود را جدّاً جای او بگذارید. بعد 15 سال اگر شما در این شرایط بودید، چه ظنّی به خدا می بردید؟

داستان دوم: یوسف 6 الی7 ساله به سبب حسادت برادران از اوج عزت از دامان پدر به ته چاه می افتد. با دعا و تضرع از چاه نجات می یابد و لی در ظاهر به چاهی بزرگتر می افتد و به بردگی به دربار عزیز مصر می رود. درباری که سر تا پایش را فساد فرا گرفته است. توضیح اینکه بندگی در آن زمان با نوکری تفاوت بسیار داشت. از طرفی برده، مأمور به تن دادن به هر خواسته امیر بود. در فسادِ کاخ عزیز، کسی که مشام ملکوتی اش باز است و بوی گناه را می شنود چه عذابی می کشد. فساد زنان دربار او را 14 سال به هر حال به سیاهچالی می کشاند که یک روز تحملش برای ما بسیار طاقت فرساست است. پس از خروج از زندان او چهل ساله شده ولی به ثمره صبر و شکر و عشق یوسف به خداوند، تازه وقت شکوفایی اش فرا رسیده است. با حضور او در دربار با منصب جدید، نفوس زیادی مسلمان می شوند و از مردن در حال کفر نجات می یابد. خدا می داند کجا رسالت خود را قرار دهد.

در تمام این مدت عقل یوسف شکوفاست و نگاهش مثل یک مورچه، مقطعی و جزئی نیست و با نگاه جامع به کار های خدا می نگرد. به ارحم الراحمین بودن او ایمان دارد. می داند که گاهی برای رشد بنده با او کِید یعنی امرِ پنهانی می کند. مراتب رشد یوسف علیه السلام به قدری رسید که پدر، مأمور به اطاعت از پسر شد، در حالیکه که چه بسا ماندن او در شهر کوچک کنعان او را نهایتا به مشاور بودن در امور پدر سوق می داد. او با تعقل به دام قضاوت های سریعِ وهم نیفتاد و با خود نگفت که آخر چقدر دعا کند.

حالا فارغ از این دو داستان و داستان های دیگر ببینیم ما در تصمیم گیری هایمان مورچه ای عمل می کنیم یا یوسفی؟

پس گام اول شیطان، سقوط ما از تعقل است و ما با جهل، خود را به دام او می اندازیم.

حجت الاسلام و المسلمین مهدی نخاولی

دامِ بعدی شیطان؛ تزیین و برنگیختن قوا

گاهی فرد، علم دارد ولی به آن توجهی ندارد و اسبابی فراهم می شود که از آن غافل شود. عاملی که موجب عدم توجه به علم میشود، تقویت و تمرکز روی خوش آمد ها و بد آمد ها یا همان لذت و رنج های قواست.باید جلو این برانگیختگی را گرفت وگرنه هیچ کدام از علومی که فرا گرفته ایم به دردمان نمی خورد. باید مراقبه داشته باشیم که نه حس و شهوت و غضب کسی را بر انگیزیم و نه بگذاریم کسی این کار را در قبال ما بکند. مثلا در موردی که فردی از دوستان وسیله ای از وسایل ما را برداشته و از قضا آن را خراب کرده، حس و غضب ما می گوید: این فرد به درد دوستی نمی خورد و باید از او جدا شد. اما عقل می گوید انصاف داشته باش. درست است او در این مورد اشتباه کرده ولی خوبی های زیادی در حق تو کرده، این را به آنها ببخش.

سوم؛ تسویل؛ نخواستن فهم اشتباه

شیطان روانشناس بسیار زبده ای ایست و از خوش آمد ها و بد آمد های ما از خود ما بهتر اطلاع دارد. یکی دیگر از کارهایی که در هنگامه وقوع گناه می کند این است که با پیش کشیدن دلخواه های ما، رنگ دینی و انسانی به آنها می زند، ما را دعوت به آنها، ولی از راه توجیه خطا، می کند. مثلا کسی که حرف نامربوطی از کسی شنیده و جایگاه عقلانی اش سکوت است می گوید جوابش را همین الآن بده وگرنه او این کار را با دیگران هم میکند و تو در قبال آنها هم مسئولی. به این توجیهِ اعمال زشت، تسویل می گویند. درباره دیگر دام های شیطان در جلسات بعد گفتگو خواهیم کرد.

و الحمد لله ربّ العالمین

***

" فصل ملاقات"